آیا رژیم کتوژنیک بدترین رژیم غذایی است؟ در این مقاله به توضیح این مورد می‌پردازیم.
در ابتدای هر سال میلادی، گروهی از متخصصان رژیم غذایی و تغذیه، 40 رژیم غذایی معروف را براساس مجموعه‌ای از معیارهای خاص رتبه‌بندی می‌کنند. در این بین رژیم کتوژنیک در دهه گذشته به دلیل اینکه در میلیون‌ها رژیم گیرنده باعث بهبود قابل توجهی در سلامت متابولیک و کاهش وزن شده است، توجه روزافزونی را به خود جلب کرده است.
در این لیست رژیم کتوژنیک یا کتو، تقریباً در آخرین رتبه یعنی در رتبه 37 قرار گرفت. یعنی بین 40 رژیم غذایی رتبه‌بندی شده، در واقع رژیم کتوژنیک، در بین بدترین رژیم‌های غذایی قرار گرفت. اما آیا این رتبه‌بندی درست است و رژیم کتوژنیک براساس پزشکی مبتنی بر شواهد (مقالات علمی) به طور دقیق رتبه‌بندی شد؟
شاخص‌های بکار رفته برای رتبه‌بندی رژیم‌های غذایی و رژیم کتوژنیک
هر رژیم غذایی براساس مجموعه‌ای از هفت عامل مختلف مورد بررسی قرار گرفت و رتبه‌بندی شد. هیئتی متشکل از 27 متخصص تغذیه، دیابت، چاقی، قلب و روانشناس غذا، هر رژیم را در هفت دسته زیر مورد قضاوت قرار دادند:
1-توانایی رژیم برای کاهش وزن در کوتاه مدت.
2- توانایی رژیم برای کاهش وزن در طولانی مدت.
3- کامل بودن تغذیه رژیم.
4- سهولت رعایت رژیم غذایی.
5- بی‌خطر بودن رژیم غذایی
6- توانایی رژیم در عدم بروز عوارض قلبی و کنترل بیماری قلبی.
7- توانایی رژیم در عدم بروز عوارض مرتبط به قند خون و کنترل دیابت.
رتبه‌بندی رژیم کتوژنیک براساس معیارها چگونه بود؟
رژیم کتوژنیک نمره کلی 2 از5 دریافت کرد. برای تفکیک آن براساس هر دسته کلی، رتبه‌بندی‌هایی که آنها به رژیم کتوژنیک داده‌اند به شرح زیر است:
-کاهش وزن در کوتاه مدت = 3.7/5
- کاهش وزن طولانی مدت = 2.2/5
-راحتی در تبعییت = 1.4/5
- سالم بودن= 1.9/5
در زیر نظرات کارشناسان در مورد هر دسته آمده است و هر توضیحی با استفاده از علم تغذیه و پزشکی مبتنی بر شواهد رد می‌شود تا نشان دهد که کارشناسان کجای کار را نادیده گرفتند.
توانایی رژیم کتوژنیک در کاهش وزن کوتاه مدت
اعضا خاطرنشان کردند که رژیم کتوژنیک یک استراتژی سریع و مؤثر برای کاهش وزن است. این با نظر یک متخصص مخالفت شد که اثربخشی کوتاه مدت به معنای "خوب بودن" نیست.
بررسی: رژیم کتوژنیک یک استراتژی سریع و مؤثر برای کاهش وزن است و باید رتبه عالی (نه فقط متوسط) را در این دسته دریافت می‌کرد.
مطالعات نشان می‌دهد که پیروی از رژیم کتوژنیک در کاهش وزن در بیماران چاق برتری دارد. کاهش وزن ناشی از آن سریع، زیاد و حداقل تا دو سال ادامه دارد.
رژیم کتوژنیک در کاهش وزن طولانی مدت
کارشناسان اظهار داشتند که شواهدی وجود ندارد که نشان دهد کاهش وزن پایدار برای مدت طولانی ممکن باشد.
بررسی: چندین مطالعه کوتاه مدت (کمتر از دو سال) وجود دارد که کاهش وزن را در افرادی که از رژیم کتوژنیک پیروی می‌کنند نشان می‌دهد. در تحقیقات، انجام هر‌گونه مطالعه طولانی مدت و تحت کنترل، به دلیل عدم رعایت آن بسیار دشوار است. البته چندین مطالعه طولانی مدت وجود دارد که مزایای مثبتی را برای رژیم کتوژنیک نشان می‌دهد. یک مطالعه نشان داد که 66 فرد چاق با کلسترول بالا توانستند وزن و سطح کلسترول خود را کاهش دهند.
با رژیم کتوژنیک بیش از 56 هفته یک متا آنالیز (که تجزیه و تحلیل چندین مقاله منتشر شده است) نشان داد که «افراد در رژیم کتوژنیک نسبت به افرادی با رژیم غذایی کم چرب در دراز مدت، کاهش وزن بیشتری دارند. بنابراین، رژیم کتوژنیک ممکن است یک درمان جایگزین برای مقابله با چاقی باشد. تمام مطالعات مورد بررسی، بیش از 12 ماه طول کشیده بود.
رژیم کتوژنیک از نظر کفایت تغذیه‌ای
رژیم کتوژنیک در گروه تغذیه به عنوان "بسیار ناقص" رتبه‌بندی شده بود. یک متخصص توضیح داد که "هر رژیمی که مصرف میان‌وعده بیکن را توصیه می‌کند را نمی‌توان به عنوان یک روش تقویت کننده سلامت جدی تلقی کرد" و دیگری اضافه کرد که رژیم کتو "از نظر تغذیه‌ای نامتعادل است.
بررسی: متخصصان همچنان به همان موضوع چربی اشباع شده بیش از حد اشاره می‌کنند. اگر رژیم کتوژنیک تخصصی و سرخود نباشد می‌توان از انواع غذاهای غنی از مواد مغذی لذت برد. رژیم کتوژنیک صرفاً مصرف گوشت‌های چرب یا گوشت قرمز نیست.
از نقطه نظر علمی، اگر یک رژیم غذایی کتوژنیک به خوبی فرموله شده از نظر پارامترهای سلامتی و غیره باشد، نشان داده شده، که رژیم کتوژنیک می‌تواند کامل باشد.
پایبندی و اجرای رژیم کتوژنیک
رژیم کتوژنیک رتبه پایینی را در این دسته به دست آورد زیرا کارشناسان به این تصور غلط اشاره کردند که لیست مواد غذایی شما در رژیم کتوژنیک محدود خواهد بود. یکی از کارشناسان اظهار داشت: "مردم از خوردن غذاهای چرب، چربی و گوشت بسیار خسته می‌شوند."
بررسی: در حالی که مخالفان این نکته را تکرار می‌کنند که رژیم کتوژنیک به گوشت قرمز محدود می‌شود، اما رژیم کتو شامل طیف گسترده‌ای از غذاها است.
مواد اصلی لیست غذاهای کتوژنیکی شامل کاهو، سبزیجات برگدار، سبزیجات سبز، سبزیجات چلیپایی، انواع توت‌ها، آووکادو، فلفل دلمه‌ای، زیتون، ماهی، صدف، مرغ، گوشت گاو، شکار وحشی، پنیر، ماست ساده، کره، قیسی، آجیل، دانه‌ها، آجیل و کره دانه‌ها و روغن‌های سالم مانند زیتون، گردو، نارگیل و آووکادو و وقتی می‌خواهید آن را تغییر دهید، می‌توانید وافل کتو، پنکیک کتو یا حتی کوکی‌های کتو درست کنید.
در نهایت، تحقیقات علمی نشان می‌دهد که 80+٪ از افراد در یک مطالعه قادر به رعایت رژیم غذایی در یک دوره شش ماهه بودند که در تحقیقات این عدد بسیار بالا است.
بی‌خطری رژیم کتوژنیک
رژیم کتوژنیک به دلیل محتوای چربی بالا رتبه ضعیفی داشت. یکی از اعضای گروه اعلام کرد که این رژیم می‌تواند برای برخی خطرناک باشد، در حالی که دیگری به کسانی که بیماری قلبی، بیماری کلیوی و دیابت شدید دارند از اتخاذ این رژیم هشدار داد.
بررسی: جالب است بدانید که گروهی از متخصصان که به درستی اعتراف کردند که رژیم کتوژنیک می‌تواند به کاهش وزن کمک کند، آن را از نظر بی‌خطری نیز در رتبه پایینی قرار دادند. علاوه بر این، یک متاآنالیز اخیر 12 مطالعه را مورد بررسی قرار داد و هیچ اثر نامطلوبی مشاهده نکرد. خوب، اگر کاهش وزن پایدار به مدت دو سال پس از مطالعه یک اثر نامطلوب باشد، فکر می‌کنم این یکی از مواردی است که اکثر مردم مایلند آن را به خطر بیاندازند. در نهایت، حتی نشان داده شده است که در کودکان مبتلا به صرع صعب‌العلاج بی‌خطر است.
علاوه بر این، انتقاد اولیه (از سوی کارشناسان) در مورد خطر محتوای چربی بالا، باید در نظر داشته باشیم که رژیم کتوژنیک به شدت به چربی‌های تک غیراشباع سالم و اسیدهای چرب امگا 3 متکی است. این چربی‌ها بارها و بارها نشان داده‌اند که کلسترول را بهبود می‌بخشند و خطر مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش می‌دهند.
رژیم کتوژنیک و سلامت قلب
رژیم کتوژنیک در رده پایین‌ترین گروه رژیم در سلامت قلب قرار گرفت و یکی از دلایل اصلی آن اطلاعات نادرست آشکار بود. این متخصص اظهار داشت که فردی که از رژیم کتو پیروی می‌کند سبزیجات غیر نشاسته‌ای را کنار می‌گذارد. علاوه بر این، او گفت که ترک میوه‌ها، غلات کامل و سبزیجات نشاسته‌ای، این «برعکس چیزی است که ما برای پیشگیری از دیابت و بیماری قلبی می‌خواهیم».
بررسی: همانطور که قبلاً گفته شد، رژیم کتوژنیک تأکید می‌کند که بیشتر کربوهیدرات‌های آن از سبزیجات برگ سبز و کم کربوهیدرات و همچنین میوه‌های کم قند و غنی از مواد مغذی مانند انواع توت‌ها، فلفل دلمه‌ای، آووکادو و زیتون تأمین شود.
رژیم کتوژنیک مطمئناً فاقد غلات و نشاسته است، اما آیا آنها برای حفظ سلامت قلب ضروری هستند؟ ممکن است آنها حتی به سلامت قلب آسیب بزنند. غذاهای مبتنی بر غلات تصفیه شده مانند نان، غلات و ماکارونی بسیار فرآوری شده هستند و مواد مغذی و فیبر ندارند. رژیم غذایی سرشار از قند برای تنها چند هفته، ناهنجاری‌های متعددی را در بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونر قلب ایجاد می‌کند، از جمله افزایش سطح انسولین و مقاومت به انسولین. مهمتر از آن، رژیم غذایی کم قند و کربوهیدرات‌های تصفیه شده تمام این نقایص متابولیک را معکوس می‌کند.
محققان دریافتند که "رژیم غذایی کتوژنیک اثر مضری بر روی نمایه خطر بیماری‌های قلبی عروقی ندارد و ممکن است اختلالات چربی مشخصه دیس لیپیدمی آتروژنیک را بهبود بخشد. در یک مقاله مروری ذکر شد، " اجسام کتون تولید شده درون زا در غلظت کم، پس از جذب ممکن است برای بهبود عملکرد اندوتلیال و در نتیجه پاتولوژی‌هایی که در آن آسیب اندوتلیال رخ می‌دهد مفید باشد.
اثر رژیم کتوژنیک در مدیریت یا پیشگیری از دیابت
گروهی از متخصصان بیان کردند که با رژیم کتوژنیک پیشگیری یا کنترل دیابت حداقل اثر را دارد. یک متخصص گفت رژیم کتوژنیک برای مبتلایان به دیابت بی‌خطر نیست.
بررسی: داده‌ها کاملاً واضح است که رژیم کتوژنیک نه تنها می‌تواند به پیشگیری از دیابت کمک کند، بلکه در واقع نشان داده شده است که آن را معکوس می‌کند.
یک متاآنالیز جدید که شامل 20 سال تحقیق است منتشر شده که در مورد اثرات رژیم کتوژنیک بر بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 بود. این بررسی به این نتیجه رسید که رژیم کتوژنیک از نظر کنترل گلیسمی "برتر" است. نتایج به اندازه کافی قابل توجه بود که رژیم کتو را به عنوان درمانی برای دیابت نوع 2 توصیه کرد.
مطالعه اخیر دیگری به این نتیجه رسید که علاوه بر کاهش وزن بدن و بهبود پروفایل لیپیدی، بهبود قابل توجهی در HbA1c و کاهش دریافت انسولین و داروهای خوراکی ضد دیابت در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 مشاهده شد. این تحقیق نه تنها نشان می‌دهد که چگونه رژیم کتو می‌تواند منجر به کاهش وزن و بهبود سلامت متابولیک شود، بلکه از نظر مالی نیز مقرون به صرفه است زیرا نیاز به انسولین و داروهای خوراکی ضد دیابت را کاهش می‌دهد.
رتبه‌بندی کلی رژیم کتوژنیک
کارشناسان رژیم کتوژنیک را در نیمه پایینی در همه گروه‌های کاهش وزن به جز کاهش وزن کوتاه‌مدت قرار دادند. یک متخصص خاطرنشان کرد: "این رژیم غذایی سرشار از چربی‌های اشباع شده است." علاوه بر این، رژیم غذایی میزان کمی فیبر کمی دارد.
بررسی: در رژیم کتوژنیک مصرف غذاهای غنی از چربی بیشتر است زیرا بدن در حالت متابولیک کتوز از چربی برای سوخت، به جای کربوهیدرات استفاده می‌کند. ممکن است براساس نوع رژیم کتوژنیک مصرف میزان چربی اشباع بالاتر باشد، اما لزوماً همیشه اینطور نیست. حتی اگر برنامه غذایی کتوژنیک فرد دارای چربی اشباع بالاتری باشد، اخیراً مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی با کاهش چربی اشباع شده در رژیم غذایی کاهش نمی‌یابد. در واقع، مطالعات نشان می‌دهد که جایگزینی چربی‌های اشباع شده با کربوهیدرات‌ها با افزایش خطر بیماری‌های قلبی عروقی مرتبط است.
انجمن قلب آمریکا پیشنهاد می‌کند که کل دریافت فیبر غذایی باید 25 تا 30 گرم در روز باشد، در حالی که اغلب افراد فقط 15 گرم در روز مصرف می‌کند. رژیم کتوژنیک به طور معمول به افراد اجازه نمی‌دهد بیش از 50 گرم کربوهیدرات کل در روز دریافت کنند، اما بیشتر کربوهیدرات‌های اختصاص داده شده از کربوهیدرات‌های فیبری تأمین می‌شود.
به عنوان مثال، می‌توان یک فنجان اسفناج پخته، دو فنجان کاهوی خرد شده، دو فنجان بروکلی پخته شده و ½ فنجان تمشک را در یک روز مصرف کرد تا در مجموع به 46 گرم کربوهیدرات و 24 گرم فیبر برسد. فیبر بیشتری احتمالاً از طریق سایر غذاهای کتو دوست مانند آجیل، دانه‌ها، آووکادو و شکلات تلخ اضافه می‌شود.
خلاصه
با بررسی ذکر شده معلوم نیست چرا رژیم کتوژنیک در ارزیابی بصورت منصفانه‌ای بررسی نشده است. اما آنچه مسلم است یک رژیم کتوژنیک غیر اصولی و سرخود می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری داشته باشد. که ممکن است دغدغه این گروه بوده باشد. والا یک رژیم کتوژنیک تخصصی زیر نظر متخصص تغذیه می‌تواند با حداقل عوارض و اثرات مفید باشد.
منبع: رژیم آنلاین تخصصی دکتر روشن ضمیر (آردایت) rdiet.ir